Giới đầu tư đang đánh giá một loạt kịch bản thị trường khác nhau trong bối cảnh Tổng thống Mỹ Donald Trump vừa tuyên bố Mỹ đã hoàn tất cuộc tấn công nhằm vào ba cơ sở hạt nhân của Iran. Mối lo lớn nhất hiện nay là hiệu ứng lan tỏa từ giá năng lượng tăng vọt – điều có thể tác động đến mọi mặt của nền kinh tế.
- >> Israel có thể đơn phương hành động nhanh chóng nhằm vào cơ sở hạt nhân Fordow
- >> Nga – Trung Quốc trong cuộc khủng hoảng Iran–Israel: Chung đường nhưng khác hướng
- >> Israel và Mỹ họp bàn về khả năng tham gia các cuộc không kích Iran
Cơ quan hạt nhân Iran ngày 12/6 xác nhận Mỹ đã tấn công vào 3 cơ sở hạt nhân Fordo, Isfahan và Natanz của nước này. Động thái này đánh dấu một bước leo thang căng thẳng nghiêm trọng trong quan hệ giữa Washington và Tehran.
Tổng thống Trump cùng ngày đã lên tiếng cảnh báo Iran rằng Mỹ có thể nhắm tới nhiều mục tiêu khác nếu Iran không “làm hòa”, đồng thời ủng hộ giải pháp ngoại giao sau quyết định tấn công ba địa điểm hạt nhân của Iran.
Theo các nhà kinh tế, bất kỳ động thái leo thang quân sự nào từ phía Mỹ đều có thể kích hoạt chuỗi hiệu ứng khó lường – từ giá dầu, lạm phát, đến xu hướng tiền tệ và tâm lý nhà đầu tư.
Các nhà kinh tế cho rằng, trước diễn biến mới này, các kịch bản tiềm tàng có thể đẩy lạm phát tăng cao hơn nữa, làm suy giảm niềm tin người tiêu dùng và giảm khả năng Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) cắt giảm lãi suất trong ngắn hạn. Điều này có thể kéo theo làn sóng bán tháo ban đầu trên thị trường chứng khoán và khiến đồng USD trở thành nơi trú ẩn an toàn.
Dù giá dầu thô của Mỹ đã tăng khoảng 10% trong tuần qua, chỉ số S&P 500 gần như đi ngang sau cú giảm nhẹ ban đầu khi Israel phát động tấn công. Tuy nhiên, nếu các cuộc không kích nhằm trực tiếp vào nguồn cung dầu mỏ của Iran, thị trường sẽ lập tức phản ứng mạnh, theo ông Art Hogan – chiến lược gia trưởng tại B Riley Wealth.
“Nếu nguồn cung sản phẩm dầu mỏ trên thị trường toàn cầu bị gián đoạn, điều hiện chưa phản ánh vào giá dầu WTI, thì đó sẽ là tín hiệu tiêu cực rõ ràng,” ông Hogan nhận định.
Giá dầu – tác nhân chính của thị trường
Theo báo cáo từ Oxford Economics, ba kịch bản đã được đưa ra: căng thẳng hạ nhiệt, Iran ngừng hoàn toàn sản xuất dầu và eo biển Hormuz, một tuyến vận tải năng lượng huyết mạch của thế giới, bị phong tỏa. “Mỗi kịch bản đều kéo theo tác động ngày càng lớn lên giá dầu toàn cầu”, báo cáo viết.
Trong kịch bản nghiêm trọng nhất, giá dầu có thể vọt lên tới 130 USD/thùng, kéo theo lạm phát tại Mỹ tăng gần 6% vào cuối năm nay. “Cú sốc giá tất yếu sẽ ảnh hưởng đến chi tiêu của người tiêu dùng do thu nhập thực giảm. Quy mô lạm phát gia tăng cùng lo ngại về tác động vòng hai có thể khiến bất kỳ cơ hội cắt giảm lãi suất nào trong năm nay đều bị loại bỏ”, Oxford nhấn mạnh.
Tác động lớn nhất đến thị trường hiện vẫn giới hạn ở lĩnh vực dầu mỏ, với giá tăng mạnh do lo ngại nguồn cung bị gián đoạn. Giá dầu Brent đã tăng tới 18% kể từ ngày 10/6, chạm mức cao nhất trong gần 5 tháng là 79,04 USD/thùng vào ngày 19/6.
Dự đoán của nhà đầu tư về biến động ngắn hạn của giá dầu đang mạnh hơn so với bất kỳ loại tài sản nào khác – từ cổ phiếu cho đến trái phiếu. Tuy nhiên, các nhà phân tích cảnh báo rằng các tài sản khác, đặc biệt là cổ phiếu, cũng có thể bị ảnh hưởng lan tỏa nếu giá dầu tiếp tục tăng mạnh theo những kịch bản tồi tệ nhất.
“Căng thẳng địa chính trị phần lớn bị thị trường cổ phiếu phớt lờ, nhưng lại được phản ánh rõ rệt trong giá dầu. Theo chúng tôi, yếu tố quan trọng đối với thị trường cổ phiếu hiện nay chính là giá cả hàng hóa năng lượng”, các chuyên gia phân tích tại Citigroup nhận định.
Tính đến thời điểm này, thị trường chứng khoán Mỹ vẫn duy trì trạng thái ổn định, bất chấp căng thẳng Trung Đông leo thang. Tuy nhiên, khi Mỹ trực tiếp tham chiến, phản ứng hoảng loạn từ giới đầu tư là điều hoàn toàn có thể xảy ra.
Các nhà kinh tế cảnh báo rằng, một cuộc tấn công của quân đội Mỹ vào Iran có thể khiến giá dầu tăng sốc – điều sẽ giáng đòn mạnh vào nền kinh tế toàn cầu vốn đang oằn mình dưới gánh nặng từ các mức thuế cao.
Dẫu vậy, theo các dữ liệu lịch sử, đà giảm của thị trường chứng khoán có thể chỉ là tạm thời. Trong các sự kiện lớn trước đây như chiến tranh Iraq năm 2003 hay vụ tấn công vào cơ sở dầu mỏ tại Ả Rập Saudi năm 2019, chỉ số S&P 500 ban đầu giảm nhẹ nhưng nhanh chóng phục hồi và tăng trở lại trong vài tháng sau đó.
Cụ thể, theo dữ liệu từ Wedbush Securities và CapIQ Pro, chỉ số S&P 500 trung bình giảm 0,3% trong 3 tuần đầu tiên của xung đột, nhưng tăng trung bình 2,3% sau hai tháng.
USD đứng trước “hai mặt trận”
Leo thang xung đột có thể mang lại tác động trái chiều với đồng USD – đồng tiền đã suy yếu đáng kể trong năm nay do lo ngại Mỹ đang mất dần vị thế “quốc gia ngoại lệ”.
Theo ông Francesco Pesole, chiến lược gia ngoại hối tại ING, những yếu tố hiện tại như rủi ro chính trị không trực tiếp liên quan đến Mỹ, giúp đồng USD giữ vững vị thế vững chắc hơn so với đồng EUR vốn nhạy cảm với giá năng lượng.
Khi Mỹ trực tiếp can dự vào chiến sự Iran – Israel, đồng USD có thể được hưởng lợi trong ngắn hạn do nhu cầu trú ẩn an toàn.
“Các nhà giao dịch có xu hướng lo lắng nhiều hơn về sự xói mòn cán cân thương mại tại châu Âu, Anh và Nhật Bản, thay vì cú sốc kinh tế với Mỹ, vốn là một nhà sản xuất dầu lớn”, ông Thierry Wizman, chiến lược gia toàn cầu tại Macquarie Group, nhận định.
Tuy nhiên, về dài hạn, triển vọng Mỹ can dự vào các chiến dịch “tái thiết quốc gia” như từng diễn ra ở Afghanistan và Iraq có thể khiến đồng bạc xanh suy yếu. “Chúng ta còn nhớ sau vụ 11/9 và trong suốt một thập kỷ hiện diện của Mỹ tại Afghanistan và Iraq, đồng USD đã liên tục mất giá”, ông Wizman nói.
Bên cạnh yếu tố địa chính trị, thị trường đang theo sát các động thái liên quan đến cuộc chiến thương mại tiềm ẩn. Kế hoạch áp thuế từ đầu tháng 7 của Tổng thống Trump có thể tạo ra áp lực chi phí lớn lên doanh nghiệp và người tiêu dùng Mỹ, đồng thời ảnh hưởng tiêu cực đến triển vọng tăng trưởng toàn cầu. Đồng bạc xanh vì thế tiếp tục tăng, nhờ tâm lý trú ẩn trở lại và kỳ vọng vào lập trường chính sách thận trọng từ Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed).
Theo Hải Đăng/Vietnam Finance
Nguồn: https://vietnamfinance.vn/my-tan-cong-3-co-so-hat-nhan-iran-thi-truong-toan-cau-doi-mat-rui-ro-day-chuyen-d128573.html#google_vignette
