Dù cùng phản đối ảnh hưởng của Mỹ và ủng hộ Iran về mặt ngoại giao, Nga và Trung Quốc lại chọn những con đường rất khác nhau để bảo vệ lợi ích của mình trong cuộc khủng hoảng Iran–Israel.
Nga: Đồng minh chiến lược nhưng không cam kết quân sự
Nga vừa ký một “Hiệp ước Đối tác Chiến lược toàn diện” với Iran vào tháng 1/2025, được quốc hội Iran phê chuẩn ngày 15/6/2025. Hiệp ước này trải dài 20 năm, bao trùm hợp tác về quốc phòng, tài chính, năng lượng và công nghệ
Tuy nhiên, theo phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Nga, đây không phải là liên minh quân sự. Nga “không có nghĩa vụ can thiệp” nếu Iran bị tấn công .
Theo giới chuyên gia, Moscow hiện chỉ hỗ trợ Tehran qua tòa án quốc tế hoặc trợ giúp gián tiếp về tình báo và vũ khí. Moscow cũng đề nghị làm trung gian, nhưng không chắc liệu hai bên Israel – Iran có chấp nhận Nga đứng ra hòa giải hay không .
Đằng sau sự hỗ trợ của Nga đó là những lợi ích toan tính. Iran là nguồn cung UAV cảm tử mà Nga đang sử dụng ở Ukraine, đồng thời cũng là đối tác dầu mỏ quan trọng giúp Nga né lệnh cấm vận.
Bất ổn ở Trung Đông sẽ đẩy giá dầu tăng – điều này có lợi cho ngân sách Moscow trong bối cảnh bị cô lập về kinh tế. Với Nga, Iran vừa là đồng minh chiến lược, vừa là mắt xích quan trọng để kéo dài cuộc chơi tại châu Âu.
Về kinh tế, Nga hưởng lợi từ tình trạng bất ổn ở Trung Đông khi giá dầu tăng. Giá Brent đã nhảy từ 67 lên 73,6 USD/thùng, giúp Moscow tăng thu ngân sách.
Do vậy, nếu chế độ Iran sụp đổ, Nga có thể mất một đối tác quan trọng cung cấp drone và nguồn dầu giá rẻ.
Trung Quốc: Cân bằng – lợi ích năng lượng và vai trò trung gian
Ngược với cách tiếp cận của Nga, Trung Quốc đang giữ thái độ kín kẽ và trung dung. Bắc Kinh không ngần ngại tuyên bố ủng hộ chủ quyền của Iran và phản đối các hành động quân sự từ phương Tây, nhưng luôn dừng lại ở lời nói. Trung Quốc kêu gọi hòa đàm, phản đối chiến tranh và không tham gia vào bất kỳ liên minh quân sự nào.
Trung Quốc có lợi ích quốc gia cần bảo vệ tại Iran. Trung Quốc là khách hàng mua dầu lớn nhất của Iran, với các hợp đồng thường được thanh toán bằng đồng nhân dân tệ để né trừng phạt Mỹ. Với một nền kinh tế phụ thuộc nặng vào năng lượng nhập khẩu, Bắc Kinh chỉ cần Tehran ổn định, không bị sụp đổ – không cần một cuộc chiến tốn kém hay bị cuốn vào thế đối đầu với Mỹ.
Nếu Iran bị đẩy vào hỗn loạn hoặc bị thay đổi chế độ, Nga sẽ mất đồng minh quân sự quan trọng, còn Trung Quốc phải vội vàng tìm nguồn cung dầu thay thế và loay hoay dựng lại các tuyến vận chuyển an toàn – một kịch bản khiến cả hai phải dè chừng.
Hiện nay, Trung Quốc nhập khẩu khoảng 90% dầu Iran, phần lớn được thanh toán bằng nhân dân tệ và chuyển qua các “công ty chén trà” đa đoan để né trừng phạt, nằm trong khuôn khổ Thỏa thuận 400 tỷ USD gắn với “Vành đai – Con đường” ký năm 2021.
Chính phủ Bắc Kinh, cho rằng xung đột sẽ đe dọa chuỗi cung ứng năng lượng và ảnh hưởng đến kinh tế Trung Quốc . Beijing cũng cam kết thực hiện một số sứ mệnh ngoại giao để giảm leo thang, nhưng không có ý định can thiệp quân sự .
Một tín hiệu đáng chú ý: Nga và Trung Quốc đang đẩy nhanh tiến độ đàm phán đường ống Power of Siberia–2, dự kiến hoàn tất cuối năm 2025, chủ yếu để bù đắp rủi ro gián đoạn nguồn dầu Trung Đông.
Như vậy, dù chung lợi ích chống lại ảnh hưởng của Mỹ, Nga và Trung Quốc đang đi trên hai con đường rất khác. Một bên dùng Iran làm đòn bẩy địa chính trị, bên kia coi Tehran là mắt xích năng lượng. Sự khác biệt đó khiến liên minh “chống Mỹ” ở Trung Đông tuy cùng mục tiêu, nhưng vẫn tiềm ẩn bất đồng – và chính điều đó tạo ra không gian chiến lược mà Mỹ và Israel có thể khai thác.
Theo Vũ Ninh/Tạp chí Việt-Mỹ
Nguồn: https://vietmy.net.vn/cau-chuyen-dai-su/nga-trung-quoc-trong-cuoc-khung-hoang-iran-israel-chung-duong-nhung-khac-huong-501531.html
