Ngăn chặn rửa tiền thông qua tài sản ảo tại Việt Nam

Việt Nam đang đối diện với nhiều hình thức, thủ đoạn của tội phạm công nghệ khi thực hiện hành vi rửa tiền ngày càng tinh vi và phức tạp, nhất là thông qua các tài sản ảo (tiền kỹ thuật số).

Ngày 20/9, Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam và Hiệp hội Blockchain Việt Nam phối hợp tổ chức hội nghị “Quy định về phòng, chống rửa tiền và vai trò của phòng, chống rửa tiền trong giao dịch tiền mã hóa” trong khuôn khổ triển khai Luật Phòng, chống rửa tiền, Nghị định số 19/2023/NĐ-CP ngày 28/4/2023 hướng dẫn chi tiết một số điều của Luật Phòng, chống rửa tiền và Thông tư số 09/2023/TT-NHNN ngày 28/7/2023 hướng dẫn thực hiện Luật Phòng, chống rửa tiền.

Hội nghị nhằm triển khai các quy định của pháp luật về phòng chống rửa tiền đến các hội viên. Đồng thời, khuyến cáo nguy cơ rửa tiền trong các giao dịch tiền mã hoá, tài sản số, trong bối cảnh hội nhập sâu rộng cùng với sự chuyển đổi số mạnh mẽ trên mọi lĩnh vực, hành lang pháp lý chưa đầy đủ, các tổ chức tội phạm sử dụng nhiều phương thức tinh vi để rửa tiền thông qua các giao dịch tiền điện tử.

Trao đổi tại hội nghị, ông Nguyễn Quốc Hùng – Phó chủ tịch, kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Ngân hàng chia sẻ, trong bối cảnh hội nhập ngày càng sâu rộng, cùng với sự bùng nổ công nghệ thông tin, Việt Nam phải đối diện với nhiều hình thức, phương thức, thủ đoạn của tội phạm thực hiện hành vi rửa tiền ngày càng tinh vi và phức tạp thông qua tiền kỹ thuật số, tiền ảo (tiền mã hoá) nơi mà hành lang pháp lý chưa hoàn thiện đầy đủ.

“Những năm gần đây, tiền mã hoá được sử dụng để thanh toán song không loại trừ có cả hành vi rửa tiền thông qua giao dịch loại tiền này?”, ông Hùng chỉ rõ nguy cơ. Do đó ông Hùng kỳ vọng, các cơ quan quản lý, các tổ chức tín dụng, các tổ chức quốc tế, các chuyên gia có thể tiếp tục cùng nhau chia sẻ kinh nghiệm để triển khai hoạt động phòng, chống rửa tiền hiệu quả hơn nữa.

Công nghệ blockchain phát triển nhanh chóng mang lại những cơ hội tăng trưởng đột phá cho ngành tài chính nhưng đi kèm với đó là nhiều thách thức về vấn đề phòng, chống rửa tiền thông qua các giao dịch tiền mã hóa do quy định pháp lý chưa đầy đủ, quy trình còn chưa hoàn thiện, thiếu nhân sự…

Theo ông Hùng, để tăng cường phòng, chống rửa tiền trong giao dịch tài sản số cần: nhận diện tài sản số là một loại tài sản mà Bộ Luật dân sự Việt Nam đã công nhận; các định chế tài chính cần xây dựng Quy trình và kiểm soát tuân thủ đối với các hoạt động về chống rửa tiền liên quan tới tài sản số đối với các giao dịch qua tài khoản cá nhân; chuẩn bị nguồn nhân lực chất lượng cao trên nguyên tắc hội tụ đầy đủ các lĩnh vực kinh tế, công nghệ và luật.

Bên cạnh đó, cơ quan quản lý nhằm  hoàn thiện quy định pháp luật để hạn chế ngăn chặn được hành vi phạm tội. Các tổ chức tín dụng cần chuẩn bị về nhân sự và trang bị kiến thức pháp luật nào để phòng, chống rửa tiền có hiệu quả khi phải đối mặt với tội phạm mới này.

Còn theo ông Nguyễn Đoan Hùng – Phó chủ tịch Hiệp hội Blockchain Việt Nam, hoạt động rửa tiền thường liên quan đến việc làm bất hợp pháp như buôn bán vũ khí, tài trợ khủng bố, buôn người, tham ô, giao dịch nội gián, cờ bạc, mại dâm xuyên biên giới… do các tội phạm có tổ chức quy mô lớn thực hiện. Theo Văn phòng Ma túy và Tội phạm trực thuộc Liên Hợp quốc, tổng giá trị hoạt động rửa tiền trên toàn cầu mỗi năm có thể bằng từ 2-5% GDP thế giới, tương đương 800 – 2.000 tỷ USD. Con số này có lẽ khá thấp so với thực tế chưa được thống kê đầy đủ. Vì vậy, phòng chống rửa tiền là ưu tiên của tất cả các quốc gia trên thế giới, bao gồm Việt Nam. 

Quỹ tiền tệ Quốc tế (IMF) ước tính quy mô các hoạt động rửa tiền toàn cầu có thể lên tới 1.600 – 4.000 tỷ USD/năm, tương đương 2 – 5% tổng GDP toàn thế giới. Còn số liệu của Ngân hàng Thanh toán Quốc tế (BIS) cho thấy hoạt động bất hợp pháp này còn có thể cao hơn, từ 2.000 – 5.000 tỷ USD/năm.

Theo ông Phan Đức Trung, Phó Chủ tịch Hiệp hội Blockchain Việt Nam, các báo cáo gần đây của các tổ chức uy tín toàn cầu cho thấy nguy cơ rửa tiền đang có xu hướng tăng cao trong lĩnh vực tiền mã hóa, tài sản số, đồng thời đặt ra thách thức mới trên toàn cầu. Thế nhưng tiền mã hóa nói riêng và các tài sản mã hóa nói chung chưa được quản lý, giám sát đầy đủ bởi thiếu khung quy định pháp lý, bao gồm cả các quy định về phòng, chống rửa tiền (Anti-Money Laundering – AML).

Chainalysis – công ty phân tích dữ liệu blockchain hàng đầu thế giới thống kê, các địa chỉ bất hợp pháp đã rửa gần 23,8 tỷ USD giá trị tiền mã hoá vào năm 2022, tăng 68% so với năm 2021.

Còn tại Việt Nam, khối lượng giao dịch tiền mã hóa thực tế đứng thứ 15 thế giới và mức độ chấp nhận tiền mã hóa đứng đầu thế giới. Theo một số liệu từ Chainalysis được Bộ Tư pháp Mỹ chia sẻ gần đây trong một chương trình tập huấn tại Tòa án Nhân dân Tối cao Việt Nam cuối tháng 8/2023, tổng giá trị tiền mã hoá Việt Nam nhận về trong giai đoạn từ 10/2021 – 10/2022 là 90,8 tỷ USD. Trong đó, các hoạt động bất hợp pháp là 956 triệu USD.

Các hoạt động giao dịch tiền mã hóa xuất phát từ Việt Nam rất sôi động và Việt Nam đứng trong top 5 quốc gia có khối lượng giao dịch cao nhất trên sàn giao dịch Binance, theo báo cáo gần đây của Wall Street Journal.

Trước các nguy cơ từ hoạt động giao dịch tiền mã hóa, một số quốc gia, vùng lãnh thổ đã ban hành quy định pháp lý để ngăn chặn tội phạm tài chính sử dụng công nghệ cao và công nghệ blockchain như Liên minh châu Âu (EU) với đạo luật Thị trường Tài sản mã hóa (MiCA) và sẽ có hiệu lực vào năm 2024. Các nền kinh tế năng động khác như: Mỹ, Hàn Quốc, Hongkong (Trung Quốc), Các Tiểu vương quốc Ả rập Thống nhất cũng ban hành nhiều quy định để tăng cường tính minh bạch, đảm bảo tuân thủ pháp lý và an toàn cho người dùng, đồng thời thực hiện nghĩa vụ chống rửa tiền, chống tài trợ khủng bố.

Tuy nhiên, tại Việt Nam chưa có khung pháp lý cụ thể, đồng thời thiếu hụt về quy trình, nhân sự chất lượng cao về tiền mã hóa và tài sản số. Mặc dù Luật Phòng chống rửa tiền 2022 đã có hiệu lực từ 1/3/2023 nhưng các tổ chức tín dụng, các cơ quan nhà nước còn lúng túng trong việc xử lý các hành vi có liên quan đến loại hình tài sản số này.

Theo Hải Hà/Tạp chí Việt Mỹ

Nguồn: https://vietmy.net.vn/nhip-cau-doanh-nghiep/ngan-chan-rua-tien-thong-qua-tai-san-ao-tai-viet-nam-490638.html